Tekerleği kimin icat ettiğini ne yazık ki kesin olarak bilmiyoruz. Öte yandan, bir taşıtı yürütmek maksadıyla, tekerlek ile aksı birleştirmeyi akıl eden toplulukların milattan önce 3000 ila 4000 yılları arasında Orta Asya, Kuzey Kafkasya ve Orta Avrupa gibi birbirinden bağımsız bölgelerde yaşadığı tahmin ediliyor.

Peki ya jant? Jant nasıl ortaya çıktı dersiniz?

Bu konudaki ortak düşünce bizleri bir Mezopotamya medeniyeti olan Elam’a götürüyor. Bilim ve teknikten ziyade güzel sanatlar alanında parlayan Elamlılar, o döneme kadar kütüklerin enlemesine kesilmesiyle elde edilen tekerleği yeniden yorumlamış. Uygun kalınlıkta kütük bulmak zorlaşınca, tekerlek ile tekerlek merkezinin arasını ahşap kollarla desteklemeyi düşünen Elamlıların, böylece günümüzdeki ifadesiyle jantı yarattıkları kabul ediliyor.

Tarihçiler Elamlıları janta ulaştıran bu girişimin diğer sebepleri arasında hafiflik, estetik ve el işçiliği gibi kaygıların da yer aldığını söylüyor. Tıpkı günümüzdeki gibi, işçilik ve materyal kalitesiyle farklılaştırılan tekerlekler o dönem birer statü sembolüne dönüştürülmüş. Bazı şeyler hiç değişmiyor değil mi?

Fotoğrafta gördüğünüz Elam tekerleğinin dış kısmı U formundaki altı adet bronz ‘lastikten’ oluşuyor. Bu parçalar, ‘jant kolu’ diyebileceğimiz ahşap desteklere perçinlenmiş. Bronz parçalardan biri ve perçinlerden bazıları kaybolmuş; orijinal ahşap ise 3000 yıla dayanamamış. Yine de, bir benzeri İran Ulusal Müzesi’nde sergilenen bu tekerlek, geçtiğimiz ay İngiltere’de düzenlenen bir müzayedede yaklaşık 10.000 dolara satıldı.

Uzay araştırmalarında kullanılan 6061-T6 kodlu alüminyum bloğundan CNC’de işlenmiş HRE 309M jantın (aşağıda) vergiler hariç 6.000 dolarlık fiyatını fazla bulmuştum. Sanırım bunu tekrar değerlendirmem gerekecek… Böylece geleceğin medeniyetleri alüminyumdan imal edilmiş ‘ilkel’ jantların üzerinde duran bir Z3 Coupe bulabilir.

SON